Door Peter Zaadstra
Een beladen onderwerp
Het is niet altijd gemakkelijk om na te denken en te spreken over het overlijden en de dood. In dit artikel gaat het daar toch over. Want de ICD is dan wel levensredder bij uitstek, ook ICD-dragers zullen eens komen te overlijden. En wat dan? Het bestuur heeft zich naar aanleiding van een aantal concrete vragen van donateurs de afgelopen tijd ook daarmee beziggehouden.
Wat gebeurt er met de ICD na overlijden?
Veel ICD-dragers krijgen bij implantatie te horen dat de ICD bij overlijden verwijderd moet worden. Dat heeft bij begraven te maken met de onderdelen van de ICD, die als chemisch afval kunnen worden beschouwd. Bij crematie is er een andere reden. Eén van de fabrikanten schrijft in zijn handleiding: ‘Zorg ervoor dat de pulsgenerator verwijderd wordt, indien de patiënt gecremeerd wordt. De pulsgenerator kan exploderen door de hoge temperaturen tijdens de crematie of de verbranding.’
Emotionele redenen
Nabestaanden ervaren dat het voor hun verwerkingsproces belangrijk is om de ICD nog één keer uit te lezen. Een citaat uit een brief: ‘Wat heel belangrijk voor mij was, dat de technicus ook nog kon uitlezen wat er de laatste ogenblikken van mijn man zijn leven was gebeurd. Ik heb dat ten zeerste gewaardeerd’.
Directe aanleiding
Slechte ervaringen van partners van ICD-dragers leidden er vorig jaar toe dat wij een brief aan verschillende organisaties in de uitvaartbranche gestuurd hebben. Na het overlijden van een ICD-drager waren zijn huisarts en de ICD-fabrikant van mening dat de ICD verwijderd moest worden. De uitvaartonderneming beschouwde de ICD als een pacemaker en liet hem zitten. Cardioloog, huisarts en weduwe hebben geprobeerd de uitvaartonderneming op andere gedachten te brengen. Uiteindelijk heeft de cardioloog samen met een technicus bij de nabestaanden thuis de ICD verwijderd. (In een ander geval beschreven nabestaanden hoe de ICD nog een aantal keren schokken afgaf ná het overlijden wat voor hen erg belastend was. Dit hangt samen met de hoofdvraag van dit artikel, maar is een ander probleem.)
Wel een pacemakerprotocol
Binnen de uitvaartbranche is wel een pacemaker-protocol aanwezig. Aan de hand daarvan wordt na overlijden een aantal stappen doorlopen. Die bepalen of de pacemaker wordt uitgenomen en wie daarvan de kosten moet betalen.
Een ander verhaal
Wij hebben erop gewezen dat in vergelijking met een pacemaker een ICD intelligenter en groter is. Een pacemaker stimuleert en registreert alleen. Een ICD heeft naast een ingebouwde pacemaker méér mogelijkheden voor analyse en opslag van gegevens én kan de verschillende therapieën afgeven voor de behandeling van ritmestoornissen. Juist daarom kan uitlezen belangrijk zijn. Nog meer dan bij pacemakers moet hier de vraag naar de financiële afwikkeling beantwoord worden om tot goede afspraken te komen.
Na aanvankelijk schriftelijke contacten is het bestuur nu in contact gekomen met een platform-organisatie van uitvaartondernemingen. Het streven is om via deze koepel tot nadere afspraken te komen om zoveel mogelijk vervelende situaties te voorkomen. Een vraag die ons daarbij bezighoudt, is: Moet een oplossing van onderop (uitvaartbranche en patiëntenstichting — vrijblijvender) of van bovenop (juridisch kader van het Ministerie van VROM of een nieuwe richtlijn van de Inspectie — dwingender) komen? Wij houden u op de hoogte.